การแปลงเพศปลานิล คือ การทำให้ปลานิลเป็นเพศใดเพศหนึ่งเพียงเพศเดียว ในที่นี้คือการทำให้ปลานิลที่ฟักออกมาเป็นเพศผู้ ทั้งนี้เนื่องจาก ปลานิลเพศผู้โตเร็วกว่าปลานิลเพศเมีย และปลานิลเพศเมียแพร่ขยายพันธุ์ ในบ่อ ทำให้ปลาแน่นบ่อ การเจริญเติบโตไม่ดีเท่าที่ควรปลานิลจะสมบูรณ์เพศสามารถสืบพันธุ์ วางไข่ได้เมื่ออายุประมาณ 6 เดือน หรือเร็วกว่านั้น 

การแปลงเพศปลานิล ทำโดยการให้กินอาหารผสมฮอร์โมนเพศผู้ 17 – แอลฟา เมทิลเทสโทสเตอโรน (17 – alfa methyltestosterone) ที่อัตราความเข้มข้น 60 มิลลิกรัมต่ออาหาร 1 กิโลกรัม

การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ 
แยกพ่อแม่พันธุ์ (นิยมใช้ปลาขนาด 150-250 กรัม)ไปขุนในกระชังขนาด 5×8 เมตร เป็นเวลา 20 วัน แล้วจึงนำมาเพาะพันธุ์ในกระชังขนาด 5×8 เมตร เป็นเวลา 7 – 10 วัน ในอัตราส่วนเพศผู้ : เพศเมีย เท่ากับ 1 : 2 จำนวน 150 ตัวต่อกระชัง ให้อาหารเม็ดโปรตีน 30% วันละ 2ครั้ง 

การนำไข่ออกจากปากแม่ปลา สามารถทำได้ทุก 5 – 7 วัน โดยการเปิดปากปลาตัวเมียทีละตัว และเปลี่ยนแม่ปลาที่วางไข่ออกทุกครั้งที่นำไข่ออกจากปากปลา เมื่อใช้แม่ปลาชุดใหม่ทดแทนจะให้ผลผลิตที่สูงขึ้น

การฟักไข่และการอนุบาล
ไข่ที่นำออกจากปากแม่ปลา จะแยกออกเป็นระยะต่างๆ ของการพัฒนา โดยแบ่งออกเป็น 5 ระยะ คือ 
1. ระยะที่ 1 ไข่มีสีเหลืองอ่อน ยังไม่มีการพัฒนาใด ๆ
2. ระยะที่ 2 ไข่มีสีเหลืองเข้ม มีจุดดำรอบ ๆ ไข่ เห็นการพัฒนาของตาเป็นจุดดำ 2 จุด
3. ระยะที่ 3 ไข่พัฒนาจนสังเกตเห็นส่วนตาและหางชัดเจน สีของไข่เป็นสีน้ำตาล ไม่เคลื่อนไหว
4. ระยะที่ 4 ลูกปลาฟักออกเป็นตัวแล้ว แต่ถุงไข่แดงยังไม่ยุบ เริ่มมีการเคลื่อนไหว
5. ระยะที่ 5 ลูกปลาฟักออกเป็นตัว และถุงไข่แดงยุบแล้ว สามารถว่ายน้ำได้ 

ระบบเพาะฟักปลานิลแปลงเพศ
1. ทำการล้างไข่ปลาเพื่อแยกสิ่งสกปรกออก โดยล้างในน้ำสะอาดที่มีน้ำไหลวน
2. แยกไข่ปลาออกจากสิ่งสกปรกโดยใช้น้ำเกลือเข้มข้นโดยไข่จะลอยง่ายต่อการแยกและเป็นการฆ่าเชื้อด้วย 
3. นำไข่ไปฟักในกรวยฟักไข่และในถาดอนุบาล และใช้เวลา อนุบาลในถาดประมาณ 3-7 วัน จึงเริ่มให้กินอาหารที่ผสมฮอร์โมนเพื่อแปลงเพศ

การเตรียมอาหารผสมฮอร์โมน 
1. สารละลายฮอร์โมน นิยมเตรียมสารละลายความเข้มข้น 500 ส่วนในล้านส่วน (500 ppm) เป็นสารละลายเก็บไว้สำหรับใช้ผสมอาหาร การเตรียมสารละลาย เตรียมโดย
– ชั่งฮอร์โมน 17 MT น้ำหนัก 0.5 กรัม
– เติมเอทิลแอลกอฮอล์ปริมาตร 1 ลิตร คนให้เข้ากัน (หมายเหตุ สารละลายฮอร์โมนสามารถเก็บไว้ได้เป็นเวลานานโดยเก็บในขวดสีชา แช่ในตู้เย็น )

2. อาหารผสมใช้อนุบาลลูกปลานิลเพื่อแปลงเพศประกอบด้วย
– รำละเอียด 1 ส่วน โดยน้ำหนัก
– ปลาป่น 3 ส่วน โดยน้ำหนัก

3.อาหารผสมฮอร์โมนสำหรับใช้อนุบาลลูกปลานิลเพื่อแปลงเพศ (60 มิลิกรัม/อาหาร 1 กิโลกรัม) เตรียมโดย
– นำสารละลายฮอร์โมนที่เตรียมไว้ 120 ซีซี เติมเอทิลแอลกอฮอล์ 120 ซีซี จะได้สารละลายฮอร์โมน 240 ซีซี
– นำสารละลายฮอร์โมน 240 ซีซี ผสมในอาหารผสม 1 กก. ให้ทั่ว ผึ่งลมให้แห้งและเก็บในตู้เย็น

การอนุบาลลูกปลานิล 
จะอนุบาลในกระชัง ขนาด 2×5 เมตร จำนวน 10,000 ตัวต่อกระชัง ให้อาหารที่ผสมฮอร์โมนวันละ 4-6 ครั้ง เป็นเวลา 21 วัน 

การให้อาหารลูกปลานิลแปลงเพศ 
ควรให้อย่างน้อย 5 ครั้ง /วัน อัตราให้
สัปดาห์ที่ 1 ให้อาหาร 30 % ของน้ำหนักตัว
สัปดาห์ที่ 2 ให้อาหาร 20 % ของน้ำหนักตัว
สัปดาห์ที่ 3-4 ให้อาหาร 15 % ของน้ำหนักตัว

หลังจากอนุบาลลูกปลาจนครบ 21 วันแล้ว เป็นการสิ้นสุดการแปลงเพศ จะได้ลูกปลาขนาดประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร

ที่มา : รักบ้านเกิด