“ปลานิล” เป็นปลาน้ำจืดที่คนไทยนิยมกินกันเป็นจำนวนมาก ด้วยเพราะมีประโยชน์มากคุณค่า หาซื้อง่าย นำมาปรุงเป็นเมนูอาหารจานอร่อยได้มากหลาย ใครเลยจะรู้บ้างว่า “ปลานิล” ที่กินอยู่ทุกวันนี้นั้น เป็นปลาที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ ๙ ได้พระราชทานชื่อให้ และให้เป็นอาหารแก่คนไทย  เรื่องราวความเป็นมาของ “ปลานิล” เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2508 สมเด็จพระจักรพรรดิอากิฮิโต เมื่อครั้งทรงดำรงพระอิสริยยศมกุฏราชกุมารแห่งประเทศญี่ปุ่น ได้น้อมเกล้าฯ ถวายปลาน้ำจืดในตระกูลทิลาเปีย (Tilapia) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tilapia Nilotica Linn. จำนวน 50 ตัว แด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และทรงพระราชทานชื่อปลาชนิดนี้เป็นภาษาไทยว่า “ปลานิล” มีความหมายว่ามีสีดำ คือสีนิล และออกเสียงตามพยางค์ต้นของชื่อชนิด คือคำว่า “Nil” จาก “Nilotica” ซึ่งชื่อพระราชทานนี้เป็นชื่อที่สั้น มีความหมายชัดเจนและง่ายแก่การจดจำสำหรับประชาชนทั่วไป ทรงพระราชทานแนวทาง ในการอนุรักษ์พันธุ์ปลานิล จากการทดลองเลี้ยงด้วยพระองค์เอง หลังจากทรงได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายปลานิล พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ให้นำปลานิลไปพักเลี้ยงไว้ในบ่อปลาสวนจิตรลดา และได้มีพระราชกระแสรับสั่งให้กรมประมงเพาะขยายพันธุ์ เมื่อเลี้ยงได้ประมาณ 5 เดือนเศษ ปลานิลได้ขยายพันธุ์มีลูกปลาเป็นจำนวนมาก ทรงเห็นว่าปลาอาศัยอยู่กันอย่างแออัดมาก จึงโปรดให้ขุดบ่อเพิ่มอีกจำนวน 6 บ่อ และทรงย้ายปลาจากบ่อเดิมมายังบ่อใหม่ด้วยพระองค์เอง หลังจากนั้นประมาณปีเศษ ปลานิลได้ขยายพันธุ์เป็นจำนวนมากพอสมควรแล้ว ในวันที่ […]

การเพาะขยายพันธุ์ปลานิลในบ่อซีเมนต์เพื่อเลียนแบบธรรมชาติ เหมาะสำหรับเกษตรกรที่มีเนื้อที่จำกัด การบริหารจัดการจะง่าย และเก็บรวบรวมลูกปลาได้ง่ายกว่าการเพาะและขยายพันธุ์ปลานิลในบ่อดินโดยทั่วไป จากการลงพื้นที่เก็บข้อมูลการเกษตรของเจ้าหน้าที่ร่วมด้วยช่วยกันสำนึกรักบ้านเกิด พบกับนายตุ๊ ประทุม หมอดินอาสาและเจ้าของศูนย์เรียนรู้โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริเฉลิมพระเกียรติ บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมืองยโสธร โดยนายตุ๊ได้กล่าวถึงวิธีการเพาะขยายพันธุ์ปลานิลในบ่อซีเมนต์เพื่อเลียนแบบธรรมชาติ ซึ่งโดยส่วนใหญ่เกษตรกรมักจะทำการเพาะขยายพันธุ์ปลานิลในบ่อดิน อีกทั้งยังไม่ทราบว่าการเพาะพันธุ์ปลาในบ่อซีเมนต์จะสามารถทำได้ แต่สำหรับวิธีการเพาะพันธุ์ปลานิลในบ่อซีเมนต์เกษตรกรจะสามารถจัดการพื้นที่ให้เลียนแบบธรรมชาติได้ จึงเหมาะสำหรับเกษตรกรที่มีเนื้อที่จำกัด การบริหารจัดการจะง่าย และเก็บรวบรวมลูกปลาได้ง่ายกว่าการเพาะและขยายพันธุ์ปลานิลในบ่อดินโดยทั่วไป  วิธีการคัดพ่อแม่พันธุ์ปลานิล : ปลานิลเพศผู้ ลักษณะติ่งเพศใต้ท้องจะยาว ปลายจะแหลมปลานิลเพศเมีย ลักษณะติ่งเพศใต้ท้องจะกลมคล้ายรูปหัวใจ ขั้นตอนวิธีการเลี้ยงเพื่อเพาะพันธุ์ปลานิล : 1. จัดเตรียมบ่อซีเมนต์ ขนาดความสูง 1 เมตร ความกว้างความยาวตามความเหมาะสม ต่อท่อ PVC เจาะรูที่ความสูง 50-80 ซม.เพื่อใช้สำหรับควบคุมระดับน้ำ (ควรจัดเตรียมบ่อในพื้นที่กลางแจ้งเพราะแสงแดดจะช่วยลดปริมาณเชื้อโรคและปริสิตในน้ำได้ดีกว่าพื้นที่ในร่ม)2. โรยปูนขาวที่พื้นบ่อให้ทั่ว แล้วใส่ดินตามลงไปในก้นบ่อ(ดินร่วนปนทราย)ที่ความสูงประมาณ 30 ซม. จากนั้นโรยปุ๋ยคอกบางๆไว้บนหน้าดิน 3. ทำการปล่อยน้ำลงไปในบ่อทิ้งไว้อย่างน้อย 1 สัปดาห์ ควบคู่ไปกับการจัดหาพืชน้ำ อาทิ ต้นบอน หรือผักตบชวา ใส่ลงไปในบ่อเพื่อใช้สำหรับเป็นอาหารปลาและเป็นที่หลบแดดซ่อนตัว4. คัดเลือกพ่อ-แม่พันธุ์ปลานิลที่มีอายุตั้งแต่ 3-6 เดือนขึ้นไป ปล่อยลงไปเลี้ยงในอัตราส่วนปลาตัวผู้ต่อปลาตัวเมีย 1:2 ต่อพื้นที่ 1 […]

แหล่งเรียนรู้ปศุสัตว์อินทรีย์ ณ ศูนย์เครือข่ายปราชญ์ชาวบ้าน จ.แพร่ แห่งนี้ โดยลุงมนูญ? ป้าธีรวรรณ วงศ์อรินทร์ กิจกรรมภายในนอกจากจะเลี้ยงปลาดุกบิ๊กอุย เป็นที่ตื่นตาตื่นใจสำหรับผู้เข้ามาศึกษาดูงานแล้ว ที่นี่ยังเลี้ยงกบในบ่อซีเมนต์และในสวนหย่อม มีกบพ่อพันธุ์และแม่พันธุ์มากว่า200ตัว และถัดไปท้ายสวนยังเลี้ยงไก่พื้นเมืองและเป็ดอีกจำนวนมาก ซึ่งเศษและส่วนที่เหลือจากการปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ที่นี่จะไม่ถูกทิ้งให้เป็นขยะ ทุกอย่างสามารถนำมาจัดการใหม่ให้เกิดประโยชน์ต่อได้ อย่างเช่น เศษพืชและมูลสัตว์สามารถนำมาหมักเป็นปุ๋ยชีวภาพเพื่อใช้ประโยชน์ต่อได้ ซึ่งลุงมนูญได้กล่าวถึง สูตรปุ๋ยชีวภาพแห้งโบกาชิสำหรับเลี้ยงกบและปลาที่ใช้อยู่เป็นประจำ อยากแนะนำให้ผู้สนใจได้ใช้ เพราะจะช่วยสร้างอาหารในบ่อปลา บำบัดน้ำเสีย ทั้งในบ่อปลาและกบ โดย สูตรปุ๋ยชีวภาพแห้งโบกาชิสำหรับเลี้ยงปลา มีวิธีการทำที่ไม่ยุ่งยาก โดยเตรียมส่วนผสมต่างๆ ดังนี้-รำละเอียด 10กิโลกรัม– มูลไก่แห้ง 10 กิโลกรัม– แกลบหยาบ 10 กิโลกรัม– หัวเชื้อจุลินทรีย์ 1 ลิตร– กากน้ำตาล 300 กรัมส่วนผสมต่างๆที่ได้กล่าวมา สามารถหาได้ง่ายในท้องถิ่น สำหรับหัวเชื้อจุลินทรีย์สามารถใช้”จุลินทรีย์จากน้ำหมักผลไม้สุก”ที่หมักเองได้ หรือใช้จุลินทรีย์ที่มีขายตามท้องตลาดทั่วไปก็ได้ วิธีการทำ– นำรำละเอียด มูลไก่ แกลบหยาบกองคลุกเคล้าผสมกัน– นำกากน้ำตาล300กรัมและหัวเชื้อจุลินทรีย์ 1ลิตร ผสมกับน้ำเปล่า10ลิตรให้ละลายจากนั้นนำไปรดในกองที่ผสมรำละเอียด มูลไก่ แกลบหยาบ รดให้พอชุ่ม ให้ได้ความชื้นประมาณ […]

ชุมชนบ้านทุ่งยาว ต.สันทรายหลวงอ.สันทราย จ.เชียงใหม่ ประกอบอาชีพเลี้ยงปลานิล การเลี้ยงแต่ละรุ่นใช้เวลา 8-10 เดือน บางช่วงอากาศแปรปรวน ร้อนนาน ฝนตกบ่อย มีผลทำให้ค่าออกซิเจนในน้ำต่ำ…เกิดปัญหาปลาน็อกน้ำ “ปกติชาวบ้านจะปล่อยปลาตะเพียนลงไปเลี้ยงผสมกับปลานิลในบ่อให้เป็นตัวชี้วัดคุณภาพน้ำ หากปลาตะเพียนลอยหัวขึ้นมาสูดอากาศเหนือผิวน้ำ นั่นหมายถึง ค่าออกซิเจนในน้ำต่ำใกล้ถึงจุดวิกฤติ เราจะใช้โดโลไมท์หว่านข้างบ่อเพื่อปรับสภาพน้ำ คนไหนมีเงินลงทุนจะติดตั้งเครื่องเติมอากาศ แต่ต้องแบกรับค่าไฟเดือนละหลายพันบาท และวันไหนทุกบ้านเปิดเครื่องตีอากาศพร้อมกัน เกิดปัญหาไฟกระชากดับ ปลาเสี่ยงน็อกน้ำตายยกบ่อ เหมือนอย่างปี 2558-2559 ปลาตายยกบ่อ รวมๆค่าเสียหาย หลายสิบล้านบาท” นายกัมปนาท มณีศักดิ์ พ่อหลวงบ้านทุ่งยาว เล่าถึงที่มาของการขอความช่วยเหลือไปยัง ผศ.ดร.สราวุธ พลวงษ์ศรี วิทยาลัยพลังงานทดแทน มหาวิทยาลัยแม่โจ้ และ ศ.ดร.ทนงเกียรติ เกียรศิริโรจน์ หน่วยวิจัยระบบทางอุณหภาพ ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เข้ามาทำโครงการวิจัยเลี้ยงปลาอัจฉริยะสีเขียว ที่สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ให้การสนับสนุน “เราเลือกใช้พลังงานจากแสงอาทิตย์เพื่อลดปริมาณการใช้พลังงานไฟฟ้า ด้วยการติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์ บ่อทดลองขนาด 1-2 ไร่ ติดแผงโซลาร์เซลล์ 9 แผง (แผงละ 315 […]

พูดถึงปลาที่เลี้ยงในเชิงเศรษฐกิจ แน่นอนทุกคนจะต้องนึกถึง ปลาดุก ปลาช่อน และปลาหมอ วันนี้เทคโนโลยีชาวบ้านจะพาไปรู้ลึกถึงวิถีการเลี้ยงปลา และการลดต้นทุนในการเลี้ยงปลา ถอดประสบการณ์จากเกษตรกรที่พลิกผันหันมาเลี้ยงปลาจนเป็นที่ยอมรับของชาวบ้านในพื้นที่ใกล้เคียง คุณอุดม ขนุนก้อน เกษตรกรเลี้ยงปลาคนเก่ง จังหวัดปทุมธานี เล่าว่า เหตุการณ์น้ำท่วมครั้งใหญ่ เมื่อปี พ.ศ. 2554 เป็นบทเรียนครั้งสำคัญ เหตุการณ์ในครั้งนั้นได้ส่งผลกระทบและส้รางความเสียหายต่อพื้นที่ทำมาหากิน ทำให้ต้องเร่งฟื้นฟูในการทำการเกษตร จากเดิมที่มีการทำนาเพียงอย่างเดียว หันมาปรับเปลี่ยนทำการเกษตรในเชิงทฤษฎีใหม่ ผสมผสาน คือมีการปลูกข้าว ปลูกผัก หรือแม้กระทั่งการเลี้ยงปลาเป็นหลัก โดยส่วนใหญ่ในพื้นที่ก็มีการเลี้ยงปลาเชิงเศรษฐกิจมากกว่า เช่น ปลาหมอ ปลาช่อน ปลาดุก ถือว่าเป็นปลาที่ซื้อขายตามท้องตลาดได้ง่าย อีกทั้งยังมีระยะเวลาในการเลี้ยงที่ไม่นาน จึงไม่แปลกที่เกษตรกรจะหันมาสร้างอาชีพเสริมด้วยการเลี้ยงปลา คุณอุดม บอกว่า ในการเตรียมพื้นที่เลี้ยงปลานั้นอาจจะมีพื้นที่ที่ต่างกัน ขึ้นอยู่กับทุนทรัพย์ของแต่ละคน สำหรับพื้นที่ในการเลี้ยงปลาส่วนใหญ่จะไม่เกิน 3 ไร่ ต่อบ่อ เพราะถ้าใช้พื้นที่ในการเลี้ยงมากกว่านั้น อาจจะต้องมีการลงทุนที่สูงขึ้น ซึ่งในแต่ละบ่อก็จะอยู่ที่ความถนัดของเกษตรกร เกษตรกรคนไหนที่อยากจะเลี้ยงปลาแต่ไม่ค่อยมีเวลามาดูแล ก็แนะนำอยากให้เลี้ยงปลาดุก เพราะปลาดุกเป็นปลาที่กินง่าย โตไว จึงไม่เป็นปัญหาสำหรับเกษตรกรมือใหม่ที่รักในการเลี้ยงปลาเชิงเศรษฐกิจ สิ่งที่ต้องพิจารณาในการเลี้ยงปลา สำหรับการเลี้ยงปลาในแต่ละครั้งนั้น แน่นอนจะต้องมีการศึกษาล่วงหน้าก่อน เพราะปลาแต่ละชนิดมีการเลี้ยง และการเจริญเติบโตที่ไม่เหมือนกัน ซึ่งเกษตรกรส่วนใหญ่ก็มีวัตถุประสงค์เพื่อหวังผลตอบแทนที่เป็นผลกำไรและสร้างรายได้เป็นอาชีพเสริม […]